Ermeni Gerçekleri Adlı Kitabın Maceras‪ı‬

“Pierre A. Moser İsviçre’nin Cenevre şehrinde doğdu. Üniversite öğreniminin hemen sonrasında birçok İsviçre ve yabancı gazetelerde ve radyoda görev yaptı. İkinci Dünya Savaşı sırasında yedek subay olan Moser, savaş sonunda Fransa’da Harp Esirleri ve Mülteciler İdaresi’nde (Y.M.C.A) görev aldı. Müteakiben Gauting’de UNESCO’nun Gençlik Enstitüsü (RFA) yöneticiliğini yaptı. Daha sonra Cenevre’de Orta Avrupa Kültürü Eğitim Departmanının Şefi olan Moser, Cenevre radyosunda haber şefliği, İsviçre’de Le Monde Gazetesi muhabirliği, ORTF (Fransız Radyo ve Televizyonu Kurumu) ve Kanada Radyosu’nda görevler aldı. 1961-64 yılları arasında Kongo (Zaire) de ONUC (BM Kongo Operasyonu) Haber Müdürlüğü’nü üstlendi. Afrika, Orta Doğu, Amerika ve Uzak Doğu ülkelerine seyahatler yapan Moser, buralarda önemli anketler ve röportajlar gerçekleştirdi. Moser, Cezayir ve Dakar’da Assosiated Press’in muhabirliğini yaptı ve bu iki şehirdeki üniversitelerin Gazetecilik okullarında dersler verdi. Fildişi ve Fas’ta UNESCO eksperliği ve danışmanlığı yaptı.

Çevirisini sunduğumuz eseri 1995’ten beri Türk Tarih Kurumunun Uluslararası Akademiler Birliği temsilcisi olarak gittiğim Belçika, Fransa, Portekiz ve İspanya kütüphanelerinde araştırdım. Oralardaki yakın dostlarım ve meslektaşlarım vasıtasıyla da soruşturdum. Hatta İsviçre’deki Büyükelçiliğimiz de “devreye girmesine rağmen ne yazara ne de yayınevine ulaşabildim. Bu hususu günümüzde Avrupa ülkelerinin parlamentolarında sözde Ermeni soykırımına ilişkin alınan kararlardan sonra hiç de yadırgamadım. Takdiri okuyuculara bırakıyorum. Eserin bilgisayar ortamına geçişinde ve düzenlenmesinde emeği geçen Ar. Gör Ümmühan Elçin Ertuğrul (Halen Kırıkkale Üniversitesi’nde Yrd. Doç.) ve hiçbir zaman benden emeğini esirgemeyen eski asistanım, (şimdi profesör) aynı zamanda TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Fırat Purtaş’a gönülden teşekkür ediyorum.

Yukarıda da serüvenini aktardığım gibi 2005 yılında yayınlanması gündeme gelen bu çevirinin yayınlanması mümkün olmadı. Çünkü resmi bir kuruluş olan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bir türlü yazara ulaşıp telif hakkı meselesi halledilemeyince çeviri eserin basılması da mümkün olmadı. Ancak ben, bilimsel amaçlara matuf olarak bu eserin Türk okuru ile buluşması konusunda çabalarımı sürdürmekte kararlıydım. Çeviriyi bu defa da 2013 yılında eski milli eğitim bakanımız ve Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi Başkanı Sayın Hasan Celal Güzel Beyefendiye gönderdim. Amacım bu önemli eserin Yeni Türkiye Yayınları tarafından basımının gerçekleştirilmesiydi. Çünkü eserde Ermenilerin Osmanlı döneminde uyguladıkları terörün yanı sıra diplomatlarımıza karşı 1970’li yıllarda gerçekleştirilen cinayetlerde tarafsız bir dille anlatılmaktaydı. Ancak bu defa da tıpkı önceden vaki olduğu gibi yazara ve mirasçılarına ulaşmak mümkün olmadı.

“Uzun yıllar önce emek verip Türkçeye kazandırmak istediğim kitabın şansı Astana Yayınları Müdürü Adalet Kahvecioğlu Hanımefendi ve 1915 olayını milletler arası hukuk boyutuyla incelediği için yazılarından tanıdığım Prof. Dr. İlyas Doğan ile tanıştıktan sonra açıldı.

Astana Yayınları da yazara veya mirasçıların ulaşmak için yeni bir araştırma yaptı. Ulaşılan sonuç değişmedi ama önemli ayrıntılar ortaya çıktı. Moser’in bu kitabını yayınlayan yayınevi daha “önceleri çok sayıda eseri yayınladığı halde bu eseri bastığı 1980 yılından sonra yayın faaliyetini sonlandırmıştı. Üstelik ne bu yayınevi ne de bu eserin hakları herhangi bir yayınevince devralınmıştı. Bunun yanı sıra 1980’de bile yaşı ileri olan bu gazetecinin, en azından mirasçılarına ulaşabilirdi. Ama bütün aramalara rağmen bir ize rastlanamadı. Tam üçüncü denemenin de başarısız olduğunu düşündüğüm anda Prof. Dr. İlyas Doğan ilginç bir öneride bulundu. “Sayın Hocam bu eser mutlaka Türk okuyucusu ile buluşmalıdır. İnsanlarımız bir yabancı tarafından kaleme alınan böyle bir çalışmadan mahrum kalmamalıdır. Buradan mirasçılara ve Yayınevine ulaşarak telif haklarını talep etmeleri çağrısı yapalım. Ortaya çıkan olursa zaten Astana Yayınları gereğini yapacaktır.” dedi. Bu fikir bana da makul geldi. Böylece Türk okuyucusu bilimsel amaçla yayınlanan bu konu hakkındaki önemli bir eseri tanışmış olacaktı. Ayrıca yayınevi yaptığı araştırmada bir de yazarın ıslak imzasını taşıyan bir nüshasını temin etmişti. Doğrusu yeni bir heyecan la işlerini bu denli ciddiye alan bir kuruluşu takdir ettiğimi ifade etmeliyim.”

“kademik uğraşımın büyük bir bölümü Türk-Ermeni ilişkileri konusuyla uğraşmayla geçti. Bu konuda üç meslektaşımla Ermeni Meselesi adıyla yayınladığımız kitabın Almanya Hannover’de ikinci baskısı yapıldı. Ancak diğer makalelerimi zikretmek istemiyorum. Ama bu kitabın sonunda 2001’de Yeni Türkiye dergisi Ermeni Sorunu adlı özel sayısında (sayı:37) yayınladığım “1965’den Günümüze Ermeni Sorunu” başlıklı makalemin de yer almasını uygun buldum. Zira bu kitabın verdiği bilgilerle benim makalemde verdiğim bilgiler örtüşmektedir. Bu olayı kısaca izah edeyim; 1919’da Fransızların Adana’yı işgali sırasında Vali Kemal Bey’i bıçaklayarak katleden Gourgen Yanikian yakalandıktan sonra işgalci Fransızlar tarafından kaçırılmıştı. Aynı kişi elli dört yıl sonra Santa Barbara’da Türkiye’nin Los Angeles Başkonsolosu Mehmet Baydar ve yardımcısı Bahadır Demir’i katlettiği bilgisi elinizdeki eserde yer almaktadır.”