Kandyd

Kandyd to optymizm – przynajmniej tak zatytułował swój utwór z 1759 roku Francuz François-Marie Arouet, znany bardziej pod pseudonimem Voltaire (Wolter). Gwoli ścisłości – tytuł był znacznie dłuższy, gdyż w tamtych czasach panowała trudna dziś do zrozumienia moda na nadawanie utworom maksymalnie długich tytułów z gatunku „Rzekła żyrafa do wiolonczeli, skąd nam się takie długie szyje wzięli”.

W wypadku Woltera było to: „Kandyd, czyli optymizm. Dzieło przełożone z niemieckiego rękopisu doktora Ralfa z przyczynkami znalezionymi w kieszeni tegoż doktora zmarłego w Minden roku Pańskiego 1759.”.

Zabawne, prawda? No ale też cała ta powiastka filozoficzna jest satyrą, opartą na humorze. No i na zderzeniu z twardą rzeczywistością, jakiego doznaje żyjący w cieplarnianych warunkach Kandyd, zrządzeniem losu wygnany ze swego zamku w Westfalii. Dzięki temu ma okazję przekonać się, że na świecie nie jest tak różowo. 

Sporo tu polemiki Woltera z teorią optymizmu Gotfrieda Leibnitza, która zakładała, że ogólnie jest super, że żyjemy na najlepszym ze światów, gdyż Bóg chce naszego dobra. I wszystko jest takie jak jest, bo musi takie być. Jak czytamy: „gdyby Kolumb nie nabył na Wyspie Ameryckiej tej choroby, która zatruwa źródło płodzenia, często udaremniając samo płodzenie i która jest najoczywiściej sprzeczna z wielkim celem przyrody, nie mielibyśmy czekolady”. Ot, determinizm!

Kiedy Wolter dowiedział się o katastrofalnym trzęsieniu ziemi, które we Wszystkich Świętych 1755 roku zrównało z ziemią Lizbonę, cośkolwiek zwątpił, aby faktycznie tak było. I polemizował. Piórem.