CHHAVA

‘राजाशिवाजी’हानिर्विवादसिंहपुरुषहोता,परंतुशिवपुत्र‘संभाजी’हाहीएकछावाचहोता.महाराष्ट्रालाहेनव्याने;पणपुरेपूरउमजलेआहे.‘छावा’च्याजोरदारस्वागतानेतेसिद्धहीझालेआहे.एकदोननव्हे;तरएकाचवेळीपाचआघाड्यांवरनिकराचीपंजेफाडकरणाराहासेनाधुरंधर!मराठ्यांच्याइतिहासातअसासेनापतीएकमेव‘संभाजी’चहोऊनगेला.जंजिरेकरसिद्दी,गोव्याचेफिरंगी,मुंबईचेटोपीकरआणितीसलाखांचीफौजवचौदाकोटींचाखजिनाघेऊनमराठ्यांचेपारिपत्यकरण्यासाठीदक्षिणेतउतरलेलाअवाढव्यऔरंगजेब–यात्याचारआघाड्या.पाचवीआघाडीहोती,स्वार्थांधस्वजनांची,अगदीघरचीच!विखारीविश्वासघातक्यांची!रणांगणाचावाघसततनऊवर्षेपाठीशीघेतमुलूखभरदौडणाराहाझुंजारराजाजन्मालायेतानाकविमनाचेसंचितबरोबरघेऊनयावाआणि‘बुधभूषणम्’काव्याचीरचनाकरूनतोकविराजम्हणूनमान्यतापावावा;हेपाहिलेकी,प्रतिभादेवदत्तअसली;तरीएकअजबआणिविस्मयकारीदेणगीआहे,असेम्हणावेलागते.तसाचअटीतटीचाप्रसंगआलातरमराठीकविमनएकदाकानिर्धारानेराजवस्त्रल्यालेकी,मृत्यूलाहीकसेधडकसामोरेजाऊशकते;हेयाछाव्यानेतुळापुरीसिद्धकेले.हीशोकांतिकातरखरीच;पणउत्कटआणिभव्यसमर्पणाचावेधघेणारी!