Kariera Nikodema Dyzmy

W 1920 roku Polska wygrała wojnę z bolszewikami, a traktat ryski z marca 1921 roku wytyczył granice między przedwojenną Polską z radziecką Rosją. Ten traktat i te granice uderzyły w majątek rodziny Mostowiczów w Okuniewie pod Witebskiem i doprowadził do jej bankructwa. Kiedy więc w 1922 roku Tadeusz Dołęga-Mostowicz przyjechał do Warszawy w poszukiwaniu pracy, rzeczywiście był biedny i zdesperowany jak bohater książki „Kariera Nikodema Dyzmy”. Szukał czegokolwiek, ostatecznie został zecerem w redakcji „Rzeczpospolitej”. Mieszkał w zatłoczonym pokoiku na Pradze, w szemranym towarzystwie.

Kiedy napisał „Karierę Nikodema Dyzmy”, a miało to miejsce w 1932 roku, był już wziętym dziennikarzem i pisarzem, dżentelmenem i ubierającym się elegancko dandysem. Mieszkał w ukwieconym apartamencie o sześciu pokojach w centrum Warszawy i jeździł rozpoznawalnym buickiem w kolorze białym. Jego bohater, bankrut z prowincji, także dochodzi do dużego majątku i to mimo swej niekompetencji. Nazwisko Dyzma stało się synonimem robienia kariery mimo braku kompetencji. Historię rozreklamowały ekranizacje, zwłaszcza te z Adolfem Dymszą i rewelacyjnym Romanem Wilhelmim w rolach głównych. Powieść Dołęgi-Mostowicza już przed wojną była jednak przebojem. Kto wie, czy to nie najlepsza pozycja w dorobku polskiej literatury przedwojennej. Uczyniła ona z autora gwiazdę pióra. Nawet stalinowska Polska nie wycofała krytycznej wobec przedwojennych elit „Kariery Nikodema Dyzmy” z bibliotek, mimo iż sam autor był w PRL postacią politycznie niepoprawną. Po wkroczeniu Rosjan do Polski we wrześniu 1939 roku zginął wszak na kresach w niewyjaśnionych okolicznościach, niewykluczone że od strzału z działa radzieckiego czołgu.