Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίε‪ς‬

Στην αφυπνιστική αυτή μελέτη, που γνώρισε τεράστια επιτυχία και προκάλεσε θύελλα συζητήσεων και δημοσιευμάτων τόσο στον διεθνή όσο και στον ελληνικό Τύπο, οι Steven Levitsky και Daniel Ziblatt, πολιτικοί επιστήμονες και καθηγητές στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, απαριθμούν και αναλύουν τα χαρακτηριστικά σημάδια που εμφανίζονται κάθε φορά που μια δημοκρατία πνέει τα λοίσθια, ενώ κάνουν λόγο και για τα μέσα που μπορούν να αναστείλουν την ασθένεια του δημοκρατικού πολιτεύματος, επισημαίνοντας ότι οι δημοκρατίες θα επιβιώσουν μόνο αν αποφασίσουν να υπερασπιστούν τις αρχές και τα ιδεώδη τους.


Οι στυγνές δικτατορίες, στρατιωτικές, φασιστικές ή κομμουνιστικές, είναι πλέον λίγες, τουλάχιστον σε μεγάλα τμήματα της ανθρωπότητας. Τα στρατιωτικά πραξικοπήματα και άλλες μορφές βίαιης κατάληψης της εξουσίας γίνονται όλο και πιο σπάνια. Οι δημοκρατίες εξακολουθούν ωστόσο να καταλύονται, να ?πεθαίνουν?, με άλλον όμως τρόπο. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν είναι τόσο οι στρατιωτικοί που πρωταγωνιστούν στην κατάλυση της δημοκρατίας όσο οι ίδιοι οι εκλεγμένοι ηγέτες. Αυτή είναι η περίπτωση όχι μόνο της Βενεζουέλας και του Τσάβες αλλά και χωρών όπως η Γεωργία, η Ουγγαρία, η Ρωσία, η Ουκρανία, η Πολωνία, η Τουρκία, το Περού, η Νικαράγουα, οι Φιλιππίνες, η Σρι Λάνκα. Η παρακμή, η ?αποψίλωση? της δημοκρατίας αρχίζει στις μέρες μας από την κάλπη.

απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου


Μεταξύ άλλων στο βιβλίο επισημαίνεται ότι μια από τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις επιβίωσης της Δημοκρατίας είναι η θεσμική αυτοσυγκράτηση που (οφείλουν να) δείχνουν οι εκάστοτε κυβερνώντες. Με άλλα λόγια, δεν είναι μόνο οι τυπικοί κανόνες τους οποίους είναι υποχρεωμένοι να σέβονται, έτσι κι αλλιώς, οι άνθρωποι της εξουσίας αλλά και οι άγραφοι. Πρόκειται για άρρητους ή εθιμικούς κανόνες που έχουν καθιερωθεί μέσα από δεκαετίες ή και αιώνες θεσμικής λειτουργίας μιας Δημοκρατίας, οι οποίοι δεσμεύουν όσο και οι τυπικοί έναν πολιτικό, υπαγορεύοντάς του τι πρέπει να αποφεύγει να λέει ή να κάνει, ασχέτως αν τυπικά αυτό δεν το απαγορεύει κανένας θεσμοθετημένος νόμος.

Είναι η πρώτη φορά στις μέρες μας -με την τρανταχτή εξαίρεση του μεσοπολέμου και της ανόδου των ολοκληρωτισμών- που ο βασικός κίνδυνος για τις Δημοκρατίες δεν προέρχεται από κάποια αστοχία των τυπικών κανόνων αλλά από τον τρόπο που οι ίδιοι οι φορείς της εξουσίας αντιλαμβάνονται τα όρια που θέτουν αυτοί οι κανόνες.

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος , υπεύθυνος της σειράς