Testament

Relacja o charakterze biograficznym żydowskiego lekarza ukrywającego się w czasie wojny w okolicach Tłustego na Podolu. Zapis powstawał w trakcie wydarzeń w latach 1943-1944. Historia opowiada o dramatycznym losie wojennym ludności żydowskiej, w tym najbliższej rodziny Autora, ale wiele wątków wyprowadzonych jest sprzed okresu okupacji, opisują sytuację Żydów w latch 30. i 20. Tekst opatrzony został przypisami, uzupełniony posłowiem historyka prof. Andrzeja Żbikowskiego i komentarzem od rodziny.„1 września 1939 roku, dzień wybuchu drugiej wojny światowej, jest początkiem końca mego dopiero zaczynającego się prawdziwego życia. Dzień ten i wszystko, co się działo w dniach, tygodniach, miesiącach i latach najbliższych, będzie wspominane na całej kuli ziemskiej tak długo, jak będzie istniał świat. Dzieci, które w przyszłości uczyć się będą historii, przeklinać będą ten rozdział. […] Niemożliwa do zapamiętania będzie liczba krwawych walk i bitew stoczona w różnych miejscowościach w tym krótkim czasie. Także niezliczona liczba bohaterów i zdrajców spowoduje zamęt w głowie. […] Historycy będą łamać sobie głowy, nie wiedząc, jak te wszystkie fakty przedstawić, by były przystępne i wiarygodne. Wstyd im będzie, że to wszystko mogło się stać w XX wieku, obawiać się też będą, by tą nauką nie zaraziły się przyszłe pokolenia.”

(Baruch Milch)