De kleine Johannes

Groots maar nog klein

De kleine Johannes werd in 1884 geschreven door de schrijver Frederik Willem van
Eeden. Het boek verscheen pas in 1887 in boekvorm. Frederik werd in 1860 geboren in
Haarlem. In zijn leven was hij een Nederlandse psychiater en schrijver. Frederik zijn
bekendheid begon bij dit boek ‘De kleine Johannes’. Uiteindelijk kwam in 1932 in Bussum
een einde aan zijn leven.
Het boek ‘De kleine Johannes’ is gevuld met een sprookjesachtig verhaal. Het verhaal
gaat over een jongetje genaamd Johannes. Johannes is een fantasierijke jongen die een
simpel leventje leidt met zijn vader een hond en een kat. Op een avond valt hij in een
bootje in slaap. Hij wordt vervolgens wakker door een libelle, dat blijkt een elfje te zijn. Het
elfje maakt Johannes klein. Zo ontmoet hij allerlei insecten en fictieve wezens. Hij is
terechtgekomen in een soort wonderlijke fantasiewereld. Op een nacht komt Johannes in
aanraking met een kabouter die op zoek is naar het ‘ware boekje’. Dat boekje zou op alles
antwoord geven. De elf wil niet dat Johannes met de kabouter omgaat. Als straf maakt de
elf Johannes weer groot. Zo komt Johannes op allemaal plekken terecht. In de tussentijd
word hij verliefd en gaat studeren. Echter al deze tijd blijft Johannes op zoek naar het ware
boekje. Deze vindt hij echter niet. Ook verlangt hij terug naar zijn jeugd en zijn vader.
Uiteindelijk word hij teruggebracht naar zijn vader die op sterven ligt. Uiteindelijk word
Johannes door een onbekend persoon voor een keuze gezet: windekind en ‘Het grote
licht’ of de mensheid met haar verdriet en onrecht. Johannes maakt de keuze voor de
mensheid en alles wat het met zich meebrengt. Het verhaal wordt afgesloten met de zin:
“Wellicht vertel ik u eenmaal meer van de kleine Johannes, doch op een sprookje zal het
dan niet meer gelijken”. En dat maakt een duidelijk einde.
Johannes is een fantasierijke jongen die in het verhaal eigenlijk heel erg op zoek is naar
waarheid. Hij zoekt en vraagt veel. De kleine jongen, Johannes is weg van planten en
dieren. Hij komt in het verhaal in aanraking met veel aparte figuren. Zo wordt hij bevriend
met een elf die hem van alles leert maar komt ook in aanraking met een kabouter die hem
aanspoort te gaan zoeken naar het ‘ware boekje’, iets waarvan van te voren al bekend is
dat het niet gaat lukken. Johannes groeit in het verhaal op van kind tot jong volwassene.
Het boek heeft de titel ‘De kleine Johannes’ Dit zou waarschijnlijk slaan op het feit dat hij in
het verhaal dat hij word verkleint in het verhaal door het elfje en op deze manier altijd iets
kleins bij zich zou dragen. Hij heeft dingen meegemaakt die geen ander mens ooit zal
beleven. Het boek is een soort sprookje, zo verteld de verteller ons ook aan het begin van
het boek. De figuren die voorkomen in het verhaal zijn ook echte sprookjes figuren: elf,
kabouter. Ook wordt in het verhaal een erge scheiding gegeven tussen kwaad en goed.
Het is natuurlijk niet-realistisch, ook al wordt het verteld als een waargebeurd sprookje.
Het boek wordt chronologisch verteld door een verteller die het verhaal ons achteraf geeft.
De verteller weet meer dan Johannes. Soms is er sprake van een flash-back omdat
Johannes terug denkt aan dingen die eerder gebeurd zijn. Ook zijn er soms tijdsprongen
gemaakt. Zo wordt het verhaal verteld in de verledentijd. Het is een oud boek dat ook
duidelijk te merken is tijdens het lezen. Het sprookjesachtige geeft het boek wel iets
positiefs mee en geeft het toch iets mee waardoor het makkelijker wordt het verhaal te
begrijpen. Alles in het boek is nauwkeurig beschreven. Soms ontstaat er wel wat irritatie
door de oud Nederlandse taal dat het soms wel wat lastig maakt. Verder is de verhaallijn
wel logisch en goed te volgen. Het boek is door de verhaallijn zeer creatief waardoor het
boek iets magisch mee krijgt, maar tegelijkertijd tijdens een soort sprookje ook een soort
realiteit meebrengt. Dit maakt het boek toch wel een aanrader aan mensen die wel
openstaan iets verder door te denken dan de realiteit ons biedt. Dit boek heeft een zeer
bijzondere kijk op een fantasierijke wereld.