RAJARSHI SHAHU : KARMAVEER BHAURAO PATIL ANI PRABODHANKAR THAKRE

"शाहूमहाराज,भाऊरावपाटीलआणिप्रबोधनकारठाकरेयातीनसमाजधुरीणांचंकार्यअधोरेखितकरणारं,यातिघांच्याव्यक्तिमत्त्वाचावेधघेणारंआणियातिघांमधीलसंबंधांचंदर्शनघडविणारंपुस्तकम्हणजे‘राजर्षीशाहूमहाराज,कर्मवीरभाऊरावपाटीलआणिप्रबोधनकारठाकरे.’यातीलपहिल्याप्रकरणातयातिघांमधीलसंबंधांचंस्वरूपविशदकेलंआहे.यातिघांच्याकार्याचीकौटुंबिकपार्श्वभूमीसांगितलीआहे.शाहूमहाराजआणिकर्मवीरभाऊरावपाटील,तसेचशाहूमहाराजआणिप्रबोधनकारठाकरेयांच्यासंबंधांचासविस्तरवेधघेतलाआहे.डांबरप्रकरणाचाओझरताउल्लेखयाप्रकरणातकेलाआहे.प्रबोधनकारांच्यामदतीसाठीशाहूमहाराजांनीपाठवलेलाचेकप्रबोधनकारांनीकसाबाणेदारपणेनाकारलायाचीहीहकिकतयाप्रकरणातसांगितलीआहे.‘अंबाबाईचानायटा’याचाहीउल्लेखयाप्रकरणातआढळतो.क्षात्रजगद्गुरूपदाचावाद,सातारचीराज्यक्रांती,शाहूमहाराजांचीआणिप्रबोधनकारांचीशेवटचीभेट,शाहूमहाराजांचीबदनामीकेल्याचाप्रबोधनकारांवरकेलागेलेलाआरोपआणित्यामुळेउठलेलेवादळ,भाऊरावपाटीलआणिप्रबोधनकारांचेसंबंध,नोकरीसोडूनभाऊरावांनीवसतिगृहेस्थापायचेठरवले,त्यासाठीधनजीशहाकूपरयाउद्योगपतीचापैसाआणिस्वत:च्याव्यवस्थापकीयकौशल्यातूनकारखान्याचीनिर्मिती,कारखान्याच्याउत्पन्नाचाठरावीकभागभाऊरावांनादेण्यासकूपरराजी,पणप्रत्यक्षातवेळआल्यावरकूपरनेकेलेलाविश्वासघात,त्यामुळेभाऊरावांचेत्यालाबंदुकीनेठारमारायलानिघणेआणिप्रबोधनकारांनीत्यांनात्यापासूनपरावृत्तकरणे,श्रीशाहूबोर्डिंगचीभाऊरावांनीकेलेलीस्थापना,वसतिगृहासाठीफंडजमवतानामहात्मागांधींशीठाकऱ्यांचीझालेलीजुगलबंदी,१९२३च्यानिवडणुकीतभाऊरावांनीकूपरलाचारलेलीधूळ,‘प्रबोधन’मधूनठाकरेयांनीप्रकाशितकेलेलेभाऊरावांचेछोटेसेचरित्रइ.हकिकतीयाप्रकरणातआल्याआहेत.त्याचबरोबरठाकरेआणिभाऊसाहेबयांच्याचरित्रांवरअधिकसंशोधनहोण्याचीगरजव्यक्तकेलीआहे.मराठीतप्रबोधनकारांचेसमग्रसंशोधनात्मकचरित्रउपलब्धनसल्याबद्दलखंतव्यक्तकेलीआहेआणिभाऊरावांच्याकार्याचामहिमासांगितलाआहे.१६मे१९२२च्या‘प्रबोधन’च्याअंकातराजर्षीशाहूंनाश्रद्धांजलीवाहणाराअग्रलेखप्रबोधनकारांनीलिहिलाहोता.तोयापुस्तकातसमाविष्टकेलागेलाआहे.याअग्रलेखातत्यांनीशाहूमहाराजांच्याजाण्यानेझालेलीहानी,विविधलोकांचामहाराजांकडेबघण्याचादृष्टिकोन,अनेकक्षेत्रांतमहाराजांचाअसलेलादांडगावचक,त्यांनीपूर्णत्वालानेलेलीकामंआणित्यांचीअपूर्णराहिलेलीकामं,महाराजांचीलोकप्रियताआणित्यांचेविरोधक,ब्राह्मणेतरांचीत्यांनीउभीकेलेलीचळवळआणिएकूणचमहाराजांचंलोकोत्तरव्यक्तिमत्त्वआणित्यांचंअलौकिककार्ययावरप्रबोधनकारांनीभाष्यकेलंआहे.बॅ.पी.जी.पाटीलहेकर्मवीरभाऊरावपाटलांचेशिष्य.त्यांनीशाहूमहाराजआणिभाऊरावपाटीलयांच्यागुरू-शिष्यसंबंधावरलिहिलेलालेखहीयापुस्तकातसमाविष्टकरण्यातआलाआहे.यालेखातूनभाऊरावांच्याजीवनप्रवासातीलमहत्त्वाच्याघटनांबद्दलपी.जी.पाटीलयांनीलिहिलंआहे.भाऊरावपाटीलशाहूराजांच्यासंपर्कातकसेआलेआणिभाऊरावांवरत्यांचाकसाप्रभावपडला,हेयालेखातउद्धृतकेलंआहे.डांबरप्रकरणामुळेभाऊरावांनानाहकसोसावालागलेलातुरुंगवासआणितुरुंगवासातत्यांचाझालेलाछळयाचंहीसविस्तरवर्णनयालेखातकेलंआहे.शाहूमहाराजआणिभाऊरावयांच्यातीलसंबंधांचंविलोभनीयदर्शनयालेखातूनघडवलंआहे.एकूणच,छत्रपतीशाहूमहाराज,कर्मवीरभाऊरावपाटीलआणिप्रबोधनकारठाकरेयांच्यातीलसंबंधांचंदर्शनघडवितानायात्रयीनेकेलेलंसामाजिककार्यसहजतेनेउद्धृतहोतं.त्यांचंकार्य,त्यांच्यातीलसंबंधआणित्यांचीलोकोत्तरव्यक्तिमत्त्वंजाणूनघेण्यासाठीहेपुस्तकअवश्यवाचलंपाहिजे."