Η Φόνισσ‪α‬

Το αριστουργηματικό διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η Φόνισσα, έχει κεντρικό πρόσωπο την γριά Χαδούλα ή Φραγκογιανού, μία ηλικιωμένη γυναίκα, περίπου εξήντα χρόνων, που γεννήθηκε, μεγάλωσε και έζησε στην Σκιάθο, στην ιδιαίτερη δηλαδή πατρίδα του συγγραφέα. 

Η ζωή της γυναίκας αυτής κάθε άλλο παρά ρόδινη υπήρξε. Ο πατέρας της εργατικός και φρόνιμος. Η μητέρα της όμως κακή και βλάσφημος, σωστή στρίγγλα της εποχής. Ουσιαστικά υπηρέτρια των γονιών της, μπαίνει στην συνέχεια στην δούλεψη του αντρός της, του Γιάννη του Φράγκου, ενός ανθρώπου ανίκανου και άβουλου, που εκείνοι επέλεξαν ως γαμπρό, δίνοντάς της μία ασήμαντη προίκα, κρατώντας όλο το βιος για τον εαυτό τους και καταδικάζοντάς την σε μια ζωή εξαθλίωσης και μαρτυρίου.

Τα χρόνια περνούν και στην ζωή φέρνει εφτά παιδιά, τέσσερα αγόρια και τρία κορίτσια. Τα τρία αγόρια στην ξενιτιά, το τέταρτο αγόρι, μέθυσος και μαχαιροβγάλτης, στα σίδερα στην Χαλκίδα. Μία κόρη γεροντοκόρη και άλλη μία κόρη, η Δελχαρώ, λεχώνα στο τέταρτο παιδί της. 

Οι σκληρές στερήσεις, τα βάσανα και οι κόποι του γονιού που έχει θυγατέρες βασανίζουν καθημερινά το μυαλό και την καρδιά της Φραγκογιαννούς. Αναπολεί τις δικές της δυσκολίες για να προικίσει τις κόρες της. Τα θηλυκά της ζωής της μόνο σε μπελάδες την έβαλαν. Άραγε το ίδιο δεν συμβαίνει γύρω της και στα άλλα τα σπιτικά; Μήπως ήρθε η ώρα να κάνει και εκείνη κάτι, να ελευθερώσει τους γονιούς από την κακή τους τύχη όσο και τα άμοιρα τα θηλυκά από μια ζωή μαρτυρική;