Πασχαλινά διηγήματ‪α‬

[…] Το έργο του Παπαδιαμάντη, το μαζί εκκλησιαστικό και κοσμικό, βυζαντινό και ανθρώπινο, κάτι τι διδαχτικό και κυματιστό, γελαστό και μελαγχολικό, το λυρικό και το δραματικό, το δίγλωσσο και δίψυχο, δείχνει, και με τα στοιχεία του αυτά, ζωηρότερο, από άλλα έργα, την κατάσταση της νέας ελληνικής ψυχής. Είναι κείμενο και μαρτυρικό για τον ιστορικό και το μελετητή των πραγμάτων μας και των καιρών μας, ασύγκριτα σπουδαιότερο από τις βουλές και από τους νόμους μας. Από τον καιρό, εδώ και τριάντα χρόνια, που πρόβαλε με το Χρήστο Μηλιόνη και με τη Γυφτοπούλα του, ίσα με τα τελευταία του έργα, όλα σκόρπια σε εφημερίδες και σε περιοδικά, και ανεύρετα και ανέκδοτα, ο ποιητής αυτός ο περίφημος και ο ατύπωτος, ο χριστιανός και ο αλκοολικός, ο ψάλτης του ναού και ο πιστός της ταβέρνας, ο λατρευόμενος από τους νέους γύρο του και ο απλησίαστος, ο ντυμένος σα ζητιάνος, και ο εμπνευσμένος σαν από τη μοσκοβολιά δροσερώτατων μενεξέδων, ο ακάθαρτος Παπαδιαμάντης και ο γλυκύτατος τραγουδιστής του Φτωχού Άγιου και της Νοσταλγού, είδος τι Βερλαίν, μα πιο πολύ κανονικός, μα λευκός στη ζωή του όσο δεν είταν ο μεγάλος φράγκος ομόφυλός του. Από τα 1880 ίσα με τα τώρα, ο Παπαδιαμάντης έζησε περιφρονημένος και δοξασμένος, μοναχικός και καταφρονητικός, όσιος και αλήτης […] (Ακρόπολις, 4 Ιαν. 1911, Κωστής Παλαμάς)