Syzyfowe prace

Aż dziwne, że carska cenzura puściła tę książkę, której osią jest przecież walka z rusyfikacją w szkołach zaboru rosyjskiego. Trochę to jednak trwało, nim się zgodziła. Stefan Żeromski napisał „Syzyfowe prace” w 1897 roku, a ukazały się one drukiem w 1898 roku jedynie Krakowie (w piśmie „Nowa Reforma”), w zaborze austriackim – Austriacy nie mieli nic przeciwko dokopaniu sąsiadom z Rosji. I tak jednak na wszelki wypadek pisarz wydał ją w formie książki pod pseudonimem, jako Maurycy Zych. Miało to miejsce we Lwowie (także w zaborze austriackim) w 1905 roku. W Warszawie, pod rosyjskim zaborem powieść pojawiła się dopiero 12 lat po napisaniu, w roku 1909. Carska cenzura poszatkowała ją jednak tak bardzo, że po usunięciu wielu fragmentów i dialogów, zatracony został sens książki. Nic dziwnego, że w ogóle się nie spodobała i przeszła bez echa. Po odzyskaniu niepodległości przez Polską w 1918 roku wydano „Syzyfowe prace” raz jeszcze, tym razem w niezmienionej, oryginalnej formie. I tym razem wzbudziła ona znacznie większe zainteresowanie. 

W wypadku tej książki nawiązanie do mitu o Syzyfie odnosi się do bezowocnych działań władz rosyjskich, by zrusyfikować Polaków. Kiedy już się wydaje, e osiągnęli cel, trrrach, wszystko wraca do punktu wyjścia – zdaje się mówić.